سهم عوامل تاریخی در کشت غله ی خوزستان از ورود اسلام تا پایان دوره ی قاجاریه

غلات یکی از مهم ترین گونه های گیاهی است، که انواع مختلفی چون گندم، جو، برنج، ارزن را شامل می شود. کشت غلات به ویژه گندم و جو سابقه ای بسیار کهن در خوزستان دارند و در حفاری های باستان شناختی در مکان های کهن این منطقه، نشانه هایی از کشت غلات شناسایی شده است. از دوره ی ایلامیان که کهن ترین دولت شناخته شده در خوزستان هستند، کشت غله در این منطقه رایج بوده و پس از آن نیز در دوره ی هخامنشی روندی رو به رشد پیدا کرد. اما رشد اصلی کشت غلات در دوره ی ساسانی صورت گرفت. شاهان ساسانی با اقدامات بنیادی و گسترده در زمینه های ایجاد و گسترش شبکه های آبیاری و سدسازی و حفر آبراهه های متعدد، شرایط را برای افزایش بالای سطح زیر کشت غلات خوزستان، فراهم کردند. با ورود اعراب مسلمان به دلیل تخریب شبکه های آبیاری و توسعه ی مرداب، کشت غله ی خوزستان با رکود مواجه شد. و تنها در دوره ی آل بویه رشدی چشمگیر کسب نمود. پس از این دوره با ورود سلجوقیان و پس از آن هجوم های مغولان و تیموریان و ترکمانان این روند رو به نزول ادامه یافت. با تشکیل حکومت های محلی مشعشعیان و پس از آن آل کعب، آرام آرام رشدی در کشت غله ی خوزستان آغاز گشت و شروع کشتیرانی تجاری در رود کارون و توجهی که زان پس دولت قاجار به خوزستان می نمود، این روند رو به رشد ادامه یافت. سوال: تحولات تاریخی چه سهمی در کشت غله در خوزستان از ورود اسلام تا پایان دوره ی قاجاریه داشته اند؟ فرضیه: به نظر می رسد تحولات تاریخی به طور کلی، در توسعه و یا کاهش کشت غلات و به تبع آن افزایش و یا کاهش سطح زندگی کشاورزان در خوزستان، از ورود اسلام تا پایان دوره ی قاجاریه، سهم محوری و بنیادی داشته اند. هدف: هدف از انجام این پ‍ژوهش، بررسی سهم تحولات تاریخی کشت غلات در خوزستان به منظور روشن ساختن گوشه ای تاریک از تاریخ کشاورزی این منطقه است. پیشینه موضوع: تا جایی که نگارنده آگاهی دارد اثری که صرفاً موضوع این پایان نامه را مورد بررسی قرار داده باشد، وجود ندارد. ولی در آثار محققین معاصر همچون کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول پطروشفسکی، مالک و زارع آن.لمبتون، تاریخ کشاورزی ایران تقی بهرامی و تاریخ خوزستان مصطفی انصاری، در کنار دیگر مباحث، اشاراتی نیز به آن شده است. اهمیت و فایده ی موضوع: از آن جا که کشت غلات تا دوران معاصر یکی از مهم ترین منابع درآمد ساکنین خوزستان به ویژه نیمه ی شمالی آن بوده و تولید غله ی این منطقه نیاز شماری از مناطق دیگر را نیز تأمین می کرده است، این پژوهش می تواند تا حدودی سهم تحولات تاریخی این منطقه در ادوار مختلف، را در میزان کشت غلات نشان دهد. موانع و مشکلات تحقیق: در پرداختن و بررسی هر پژوهشی، موانع و مشکلاتی وجود دارد که در مورد این پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که در خصوص پژوهش مورد نظر منابع تخصصی بسیار اندک هستند و مسئله کشت غله در خوزستان به صورتی پراکنده و اندک، در منابع ذکر شده است. به همین دلیل در نظر گرفته شد، دوره ی زمانی پژوهش، طولانی بیان شود. دیگر این که شرکت ها و سازمان های مربوطه در ارائه اسناد و کتب موردنیاز، دید چندان مثبتی به همکاری با دانشجویان رشته های علوم انسانی ندارند. که این امر محدودیت ها و مشکلاتی را در نگارش این پژوهش ایجاد نمود . شرح روش اجرای تحقیق: شیوه اجرای این پژوهش، توصیفی– تحلیلی بوده است که پس از مطالعه منابع مختلف در این زمینه، به جمع آوری داده های تاریخی و اطلاعات مرتبط با موضوع پایان نامه پرداخته و پس از تنظیم فیش ها و تجزیه و تحلیل مطالب گردآوری شده به نگارش و تدوین نهایی پایان نامه اقدام شده است. این پژوهش مشتمل بر شش فصل است که در فصل اول به بررسی جغرافیای طبیعی و کشاورزی خوزستان و جایگاه کشت غلات در آن، در فصل دوم به بررسی سهم تحولات تاریخی در کشت غله در ایران باستان، در فصل سوم به بررسی سهم تحولات تاریخی در کشت غله از ورود اسلام تا پایان آل بویه، در فصل چهارم به بررسی اقتصاد کشاورزی خوزستان از دوره ی سلجوقی تا پایان عصر ایلخانی، در فصل پنجم به بررسی اوضاع کشاورزی خوزستان از فروپاشی دولت ایلخانی تا پایان عصر صفوی و در فصل ششم به بررسی اوضاع کشاورزی خوزستان از دوره افشاریه تا پایان قاجار پرداخته خواهد شد.